Endometrioza to przewlekła i często bolesna choroba, która charakteryzuje się obecnością komórek błony śluzowej macicy (endometrium) poza jamą macicy, co prowadzi do stanów zapalnych i silnego bólu. W związku z tym, że objawy te mogą wpływać na jakość życia pacjentek, coraz częściej podkreśla się znaczenie odpowiedniego żywienia w łagodzeniu objawów endometriozy. Przestrzeganie zasad zdrowej diety, bogatej w przeciwzapalne składniki, może pomóc w redukcji stanu zapalnego i łagodzeniu bólu.

Zasady zdrowej diety dla kobiet z endometriozą

Zastosowanie zdrowej diety, dostosowanej do potrzeb kobiet z endometriozą, wymaga zwrócenia szczególnej uwagi na regularność i zbilansowanie posiłków. Ważne jest, aby dieta była bogata w błonnik, kwasy tłuszczowe omega-3 oraz naturalne przeciwutleniacze, które wspierają organizm w walce ze stanem zapalnym. Należy także pamiętać o regularności posiłków, co pomaga utrzymać stabilny poziom cukru we krwi, zmniejszając tym samym wahania hormonalne, które mogą nasilać objawy endometriozy.

Dieta przy endometriozie powinna spełniać zasady diety przeciwzapalnej, która skupia się na spożywaniu żywności bogatej w składniki odżywcze naturalnie wyciszające stany zapalne. Z badań wynika, że dieta śródziemnomorska wykazuje największy potencjał przeciwzapalny spośród wszystkich analizowanych sposobów odżywiania. Ponadto, korzystnie wpływa na regulację masy ciała, a także czynniki metaboliczne związane z ryzykiem rozwoju otyłości.

Zasady diety przeciwzapalnej zakładają ograniczenie spożycia rafinowanych węglowodanów – czyli po prostu cukru, które znajdują się między innymi w przetworzonych produktach zbożowych i słodyczach, a także częstsze sięganie po orzechy, nasiona i pestki. Taki wybór produktów sprawia, że dieta charakteryzuje się niskim indeksem glikemicznym oraz lepszą odpowiedzią glikemiczną. Co więcej, oprócz odpowiedniego doboru produktów równie ważny jest także sam proces jedzenia. W przypadku osób cierpiących na endometriozę zaleca się spożywanie mniejszych, ale częstszych posiłków, co pomaga utrzymać równowagę hormonalną i stabilizuje poziom cukru we krwi. Regularne, zbilansowane posiłki pomagają uniknąć skoków insuliny, co jest szczególnie ważne, gdyż wahania te mogą przyczyniać się do nasilenia bólu i innych objawów. Zrównoważone spożycie makroskładników, tj. białek, tłuszczów i węglowodanów, jest istotne dla wsparcia ogólnego zdrowia i dobrego samopoczucia.

Składniki odżywcze, które mogą pomóc w redukcji stanu zapalnego

W dietoterapii endometriozy ważną rolę odgrywają składniki odżywcze o działaniu przeciwzapalnym. Omega-3, obecne w dużych ilościach w tłustych rybach takich jak łosoś, makrela czy sardynki, są znane ze swoich właściwości ograniczających stany zapalne. Regularne włączanie tych kwasów tłuszczowych do diety może pomóc w modulacji odpowiedzi immunologicznej i redukcji bólu związanego z endometriozą. Badania potwierdzające pozytywny wpływ żywności bogatej w kwasy omega-3 na obniżenie prawdopodobieństwa rozwoju endometriozy opublikowali Missmer i wsp. w 2010 r. w „Human Reproduction”. Równie ważne są przeciwutleniacze, takie jak witaminy C, która nazywana jest także stymulatorem systemu odpornościowego. Do źródeł witaminy C zaliczana jest m.in. czarne porzeczki, czerwona lub zielona papryka oraz pietruszka. Warto wspomnieć także o witaminie E, która wykazuje aktywność antyoksydacyjną. Jej dobrym jej źródłem w diecie są zarodki pszenne i ryżowe, pełne ziarno oraz orzechy.

Dodatkowo błonnik pełni ważną funkcję w utrzymaniu zdrowia układu pokarmowego, co jest istotne w przypadku endometriozy, gdzie często dochodzi do zmian zapalnych i innych problemów jelitowych. Błonnik wspomaga pasaż jelitowy, jak również obniżenie całkowitej zawartości prostaglandyn. Rekomendowana porcja błonnika na dobę wynosi średnio 25 g. Dieta bogata w błonnik (zarówno ten rozpuszczalny, jak i nierozpuszczalny w wodzie), który znaleźć można w pełnoziarnistych produktach zbożowych, owocach, warzywach i nasionach, jest zalecana jako część kompleksowego planu dietetycznego w przypadku endometriozy.

Produkty spożywcze, które warto ograniczyć lub unikać

Podczas gdy niektóre składniki odżywcze mogą wspierać łagodzenie objawów endometriozy, inne mogą je nasilać. Dieta osób cierpiących na endometriozę powinna ograniczać spożycie czerwonego mięsa jak i produktów zawierających tłuszcze utwardzone- źródło izomerów trans. Badania wykazały, że u kobiet, które jadły przynajmniej dwie porcje czerwonego mięsa dziennie, ryzyko wystąpienia endometriozy było o 56% większe.

Izomery kwasów tłuszczowych trans, często znajdujące się w przetworzonych produktach spożywczych i fast foodach mogą przyczyniać się do promowania prozapalnego środowiska, czyli idealnego do rozwoju endometriozy. Podobnie, nadmierne spożycie węglowodanów prostych, takich jak białe pieczywo, słodycze czy napoje gazowane, może prowadzić do wzrostu poziomu cukru i insuliny we krwi. Zamiast tego w diecie większą wagę warto przyłożyć do złożonych węglowodanów i produktów pełnoziarnistych, które dostarczają energii w bardziej zrównoważony sposób i wspierają ogólną równowagę hormonalną. Ograniczenie tych produktów może przynieść korzyści w łagodzeniu objawów endometriozy.

Przykładowy jadłospis dla osób z endometriozą

Przykład jadłospisu przestrzegającego zasad diety przeciwzapalnej może prezentować się w następujący sposób. Śniadanie – zielony koktajl: w blenderze zmiksuj szpinak, banan, kawałek świeżego imbiru, awokado, kilka łyżek jogurtu naturalnego i garść malin. Taki koktajl dostarcza błonnika, witamin, składników mineralnych i nienasyconych kwasów tłuszczowych, które wspierają zdrowie układu pokarmowego oraz działają przeciwzapalnie. Na obiad natomiast doskonałym wyborem będzie pieczony filet z łososia z dodatkiem kurkumy i czarnego pieprzu, podany z pieczonymi warzywami korzeniowymi (marchew, pietruszka, bataty) polanymi oliwą z oliwek. Tłuste ryby i korzenne warzywa dostarczają niezbędnych tłuszczów omega-3, antyoksydantów oraz błonnika.

Kolacja mogłaby składać się z sałatki z roszponki, grillowanego kurczaka, pomidorków cherry, orzechów włoskich i dressingiem na bazie oliwy z oliwek oraz cytryny. Taki posiłek nie tylko syci, ale również dostarcza zdrowych tłuszczów, białka i antyoksydantów, które pomagają w zwalczaniu stanów zapalnych. Pomiędzy głównymi posiłkami warto spożywać przekąski takie jak świeże owoce, orzechy czy jogurt grecki, które dostarczają energii i wspomagają równowagę hormonalną.

Rola suplementacji w diecie kobiet z endometriozą

Suplementacja może być ważnym elementem w diecie kobiet cierpiących na endometriozę, szczególnie gdy niektóre niezbędne składniki są trudne do dostarczenia w wystarczających ilościach tylko za pomocą diety. Witamina D jest szczególnie istotna, ponieważ jej niedobór jest powszechny w wielu populacjach w tym właśnie w Polsce, a ma istotne znaczenie w regulacji systemu odpornościowego oraz może pomagać w zmniejszeniu stanów zapalnych. Witamina D wykazuje właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne, a jej odpowiedni poziom w organizmie jest związany z obniżeniem poziomu białka C-reaktywnego o wysokiej czułości (CRP), który jest wskaźnikiem zmian zapalnych, w tym także tych występujących w endometriozie. Suplementacja magnezu zmniejsza dolegliwości związane z endometriozą, a także wspiera funkcjonowanie nerwów i mięśni. Eksperyment przeprowadzony z udziałem 50 kobiet wykazał, że terapia magnezem znacząco obniżyła poziom PGF2 w krwi miesiączkowej w porównaniu z grupą otrzymującą placebo, co przyczyniło z kolei do redukcji dolegliwości bólowych.

Witaminy z grupy B, takie jak B6, B12 są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania procesów metabolicznych i mogą pomóc w zmniejszeniu zmęczenia, co często towarzyszy endometriozie. Ponadto witamina B6 wspiera równowagę hormonalną, w tym równowagę estrogenów. Dowiedziono też, że spożycie witamin D i B6, a także przyjmowanie EGCG wpływa na właściwą strukturę mięśni gładkich macicy- co ma znaczenie przy występowaniu mięśniaków. Suplementacja tych witamin powinna być jednak dobrze przemyślana i dostosowana do indywidualnych potrzeb, najlepiej po konsultacji z lekarzem lub dietetykiem, aby uniknąć nadmiernego dawkowania i niepożądanych interakcji z innymi lekami lub suplementami.

Podsumowując, odpowiednia dieta odgrywa ważną rolę w łagodzeniu objawów endometriozy, a kwasy omega-3, przeciwutleniacze i błonnik mogą wspomagać procesy przeciwzapalne w organizmie. Ważne jest, aby pamiętać o ograniczeniu produktów, które mogą przyczyniać się do nasilenia stanów zapalnych, takich jak czerwone mięso czy proste węglowodany. W związku z tym, że każdy przypadek endometriozy jest inny, ważne jest spersonalizowane podejście do diety, najlepiej pod okiem doświadczonego dietetyka, który pomoże dostosować plan żywieniowy do indywidualnych potrzeb i specyfiki schorzenia.

Bibliografia:

Wedziuk-Reszka A., Rola żywienia w profilaktyce i leczeniu endometriozy, online: https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/inne/rola-zywienia-w-profilaktyce-i-leczeniu-endometriozy/, dostęp: 29.04.24.

Woźniak P. i in., Leczenie uzupełniające w endometriozie, Przegląd menopauzalny 5/2012, DOI: 10.5114/pm.2012.31466.

Seifert B, Wagler P, Dartsch S, et al. Magnesium – a new therapeutic alternative in primary dysmenorrhea. Zentralbl Gynakol 1989; 111: 755-60.

Wedziuk-Reszka A., Dieta przeciwzapalna, online: https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/zasady-zdrowego-zywienia/dieta-przeciwzapalna/, dostęp: 29.04.24.