Choroby ginekologiczne, takie jak mięśniaki macicy i endometrioza miednicy mniejszej, są częściej diagnozowane, co wynika z rosnącej wykrywalności i większej świadomości wśród pacjentek oraz lekarzy. Dzięki postępom w diagnostyce więcej przypadków jest obecnie rozpoznawanych niż w przeszłości. Dzięki zwiększonej dostępności zaawansowanych badań obrazowych, w tym ultrasonografii przezpochwowej, lekarze mogą dziś szybciej i skuteczniej diagnozować te schorzenia. Jednocześnie wiedza na temat skutecznych metod leczenia stale się rozwija, oferując pacjentkom coraz więcej możliwości terapeutycznych dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb. Ponadto pacjentki cierpiące na mięśniaki macicy czy endometriozę powinny zwrócić uwagę na szereg aspektów dietetycznych. Po więcej szczegółów zapraszamy do lektury naszego artykułu!

Mięśniaki macicy – co warto wiedzieć?  

Mięśniaki macicy rozwijają się z włókien mięśni gładkich macicy lub ze ścian naczyń krwionośnych mięśnia macicy. Te łagodne guzy występują głównie u kobiet po 30. roku życia, dotykając od 10 do 30% populacji. Choć przyczyna ich powstawania nie jest w pełni wyjaśniona, zidentyfikowano szereg czynników sprzyjających ich rozwojowi. Mięśniaki najczęściej pojawiają się u kobiet w wieku 35-55 lat, a ryzyko ich wystąpienia rośnie wraz z długością okresu miesiączkowania. Częściej diagnozuje się je u kobiet, które nie rodziły, w porównaniu do tych, które mają dzieci. Zauważono również, że mięśniaki występują częściej u kobiet otyłych niż u tych z prawidłową masą ciała.

Czym objawiają się mięśniaki macicy?

W większości przypadków mięśniaki macicy nie dają żadnych objawów ani dolegliwości odczuwanych przez pacjentki. Czasami jednak mogą powodować różne problemy, takie jak ból i dyskomfort w okolicy miednicy, bolesne miesiączki, nieprawidłowe krwawienia, a także trudności z zajściem w ciążę lub nawracające poronienia. Szczególnie mięśniaki podśluzówkowe mogą utrudniać zagnieżdżenie się zarodka i jego prawidłowy rozwój. Mogą również powodować ucisk, szczególnie na pęcherz moczowy, co prowadzi do częstomoczu, nietrzymania moczu lub trudności w jego oddawaniu. Duże mięśniaki mogą naciskać na moczowód, co skutkuje jego niedrożnością i wodonerczem. Ból może pojawiać się w różnych sytuacjach, takich jak miesiączka, stosunek płciowy czy skręt uszypułowanego mięśniaka podsurowicówkowego.

Leczenie mięśniaków macicy

Podstawową metodą diagnostyczną mięśniaków macicy jest badanie ultrasonograficzne. Zaleca się stosowanie głowicy przezpochwowej o częstotliwości 5–7,5 MHz, z wyjątkiem przypadków, gdy macica jest powiększona do rozmiarów odpowiadających 12. tygodniowi ciąży – wówczas preferuje się badanie przez powłoki brzuszne. Ultrasonografia pomaga rozwiązać trudności diagnostyczne, takie jak współistnienie mięśniaków z innymi zmianami w macicy, ich różnicowanie od zmian w innych narządach miednicy oraz identyfikację mięśniaków uszypułowanych. W niektórych przypadkach różnicowanie mięśniaków podśluzówkowych od polipów endometrialnych bywa trudne, dlatego pomocna może być sonohisterografia, która zwiększa precyzję diagnostyki po podaniu płynu do jamy macicy. Do oceny ewentualnego zezłośliwienia mięśniaka stosuje się badanie dopplerowskie.

Podczas kwalifikacji pacjentek do leczenia mięśniaków macicy uwzględnia się wiele czynników, takich jak liczba i wielkość mięśniaków, wiek pacjentki, plany związane z macierzyństwem oraz chęć zachowania płodności. Bierze się także pod uwagę rodzaj pracy zawodowej, ogólny stan zdrowia, który może być przeciwwskazaniem do farmakoterapii, poziom opieki ginekologicznej w miejscu zamieszkania, dyscyplinę pacjentki oraz aspekty psychologiczne. Leczenie jest szczególnie wskazane w przypadku występowania objawów wywołanych mięśniakami, dużych rozmiarów mięśniaka, problemów z płodnością lub utrzymaniem ciąży. Ginekolodzy stosują różne metody leczenia, w tym zachowawcze, inwazyjne (chirurgia konwencjonalna), małoinwazyjne oraz nieinwazyjne.

Endometrioza – co warto wiedzieć? 

Endometrioza jest schorzeniem polegającym na obecności tkanki endometrialnej (gruczołów i podścieliska) poza macicą. Pierwszy raz zjawisko to opisał Rokitansky w 1860 roku. Przez lata zidentyfikowano różne formy endometriozy. Oprócz torbieli endometrialnych, które są stosunkowo łatwe do zdiagnozowania, mogą pojawić się także guzowate nacieki w przegrodzie odbytniczo-pochwowej oraz wszczepy otrzewnowe, które są najczęstsze. Wszczepy występują zazwyczaj na więzadłach krzyżowo-macicznych, w zatoce Douglasa, na jajnikach, ścianach miednicy mniejszej, ale mogą również pojawić się w górnej części jamy brzusznej oraz na jelitach i pęcherzu moczowym. Zajęcie jajników świadczy o zaawansowanym etapie choroby.

Jakie są najczęstsze objawy endometriozy?

Endometrioza może objawiać się klinicznie poprzez bolesne miesiączki, bóle brzucha niezwiązane z krwawieniami, chroniczne bóle w okolicach miednicy mniejszej, ból podczas stosunku, niepłodność oraz obecność torbieli na jajnikach, ognisk endometriozy na innych narządach np. jelitach, nerkach. Niestety, nasilenie objawów często nie odzwierciedla zaawansowania choroby. Zwykle rozpoznaje się ją u kobiet w wieku od 25 do 29 lat, średnio po 7 latach od pojawienia się pierwszych symptomów (w przypadku niepłodności po 3 latach). 

Leczenie endometriozy

Leczenie endometriozy zazwyczaj opiera się na terapii hormonalnej, której celem jest zmniejszenie poziomu estrogenów w organizmie (np. progestageny, hormonalne środki antykoncepcyjne). Czasami konieczne są również zabiegi chirurgiczne mające na celu usunięcie patologicznych zrostów. Terapia jest dostosowywana indywidualnie – u pacjentek planujących ciążę, leczenie hormonalne może stanowić utrudnienie. Leczenie objawów endometriozy często obejmuje stosowanie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, aby złagodzić dolegliwości bólowe.

Endometrioza i mięśniaki to różne schorzenia. Jednak możliwe jest występowanie obu jednocześnie. Na podstawie samych objawów tej choroby mogą być czasami mylone ze sobą, ale diagnostyka pozwala je rozróżnić.

Endometrioza a objawy mięśniaków macicy

W związku z tym, że oba schorzenia dotyczą układu rozrodczego, mięśniaki i endometrioza mogą powodować podobne objawy. Nasilenie symptomów w obu przypadkach może się wahać od bezobjawowego przebiegu po poważne dolegliwości.

Wspólne objawy

Zarówno endometrioza, jak i mięśniaki mogą objawiać się następującymi symptomami:

  • ból podczas menstruacji,
  • ból podczas stosunku seksualnego,
  • ból w dolnej części pleców,
  • niepłodność.

Odpowiednio dobrana suplementacja może okazać się gigantycznym wsparciem w utrzymaniu dobrego samopoczucia i komfortu u miesiączkujących kobiet, aby ograniczyć ból i zużycie leków przeciwbólowych. Składniki takie jak N-acetylocysteina, resweratrol i witamina D wspierają prawidłowe funkcjonowanie komórek endometrialnych oraz narządów układu rozrodczego, utrudniając rozprzestrzenianie się i rozrost ognisk endometriozy. Stosowanie N-acetylocysteiny (NAC) w dawce 600 mg dziennie przez 3 miesiące może prowadzić do zmniejszenia obfitości krwawienia i uczucia dyskomfortu podczas miesiączki aż o 50%. 

Dodatkowo 82% kobiet, które stosowały suplementację resweratrolem w dawce 30 mg dziennie, zgłosiło poprawę komfortu i ulgę w trakcie miesiączki już po 2 miesiącach. Te składniki mogą wspierać kobiety w łagodzeniu objawów menstruacyjnych, poprawiając ich samopoczucie i jakość życia. Ponadto, kobiety stosujące preparaty zawierające EGCG, witaminę B6 i witaminę D, zauważyły zmniejszenie obfitości oraz skrócenie czasu trwania krwawienia, jednocześnie utrzymując dobre samopoczucie.

Specyficzne objawy

Objawy obu schorzeń mogą się różnić u poszczególnych osób. Aby ustalić, które z nich występuje, konieczna jest diagnoza lekarska, nawet jeśli pojawiają się typowe lub charakterystyczne symptomy dla jednej z tych chorób.

Objawy endometriozy obejmują:

  • bardzo silne skurcze menstruacyjne,
  • ból podczas oddawania moczu lub wypróżniania,
  • przewlekły ból w miednicy,
  • głęboki ból podczas i po stosunku,
  • ból brzucha,
  • krwawienie lub plamienie między miesiączkami,
  • objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak biegunka, nudności, zaparcia i wzdęcia, zwłaszcza podczas menstruacji.

Objawy mięśniaków macicy obejmują:

  • obfite krwawienie menstruacyjne, 
  • uczucie pełności w miednicy i dolnej części brzucha,
  • powiększony lub spuchnięty dolny brzuch,
  • częste oddawanie moczu,
  • powikłania podczas porodu, w tym wyższe ryzyko cesarskiego cięcia.

Czy można mieć jednocześnie endometriozę i mięśniaki?

Przeglądy badań wykazały, że mięśniaki i endometrioza często występują razem. Dokładne dane na temat częstotliwości współwystępowania tych schorzeń różnią się w zależności od badań i nie są jednoznacznie określone. Endometrioza zwykle rozwija się wcześniej niż mięśniaki. Nie ma jednak bezpośrednich dowodów, że endometrioza powoduje mięśniaki, choć może być czynnikiem ryzyka.

Znaczenie diety w przypadku mięśniaków macicy i endometriozy miednicy mniejszej 

Dieta bogata w przeciwutleniacze, obecne w owocach i warzywach. Dobroczynne działanie przypisywane jest również witaminie D, której niższy poziom w osoczu częściej występował u kobiet z endometriozą i to IV stopnia. Często występująca niedokrwistość z niedoboru żelaza u kobiet z zaburzeniami krwawienia, może wymagać zarówno farmakologicznego uzupełnianie żelaza, jak i  wprowadzenia do diety produktów obfitujących w ten pierwiastek. Najlepszym źródłem jest mięso, ale istotne jest, aby zachować balans jego spożycia dbając o niemięsne źródła żelaza, którymi są: fasola, soczewica, orzechy,  m.in.kasza jaglana, ryż brązowy, chleb razowy, żółtko jaj, buraki, natka pietruszki, szpinak, czarne porzeczki, suszone owoce. 

Dieta kobiet z endometriozą powinna być uboga w produkty zawierające nasycone kwasy tłuszczowe takie jak masło, mięso, podroby czy smalec, zwłaszcza w konfiguracji trans, czyli te przetworzone- tłuszcze utwardzone, Pokarmy bogate w błonnik nie tylko wspomagają trawienie, ale również zmniejszają wchłanianie tych tłuszczów. Zaleca się również ograniczenie węglowodanów rafinowanych, takich jak cukier i biała mąka. Spożywanie warzyw, produktów mlecznych, źródeł nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witamin D i z grupy B jest podstawowym elementem w terapii endometriozy. Niepożądane efekty może mieć także nadmierne spożycie alkoholu.

Podsumowując, mięśniaki macicy i endometrioza miednicy mniejszej to powszechne choroby ginekologiczne dotykające coraz większą liczbę kobiet w Polsce. Dzięki zaawansowanym technikom diagnostycznym, takim jak ultrasonografia, oraz postępom w leczeniu, pacjentki mają dostęp do coraz skuteczniejszych metod terapii. Dodatkowo odpowiednia dieta, bogata w warzywa, owoce- źródła przeciwutleniaczy, w tym witamin i składników mineralnych, odgrywa kluczową rolę w postępowaniu przy tych schorzeniach. 

Bibliografia:

  1. Jurkiewicz-Przondziono J., Lemm M., Kwiatkowska-Pamuła A. et al. Influence of diet on the risk of developing endometriosis. Ginekologia Polska, 2017, 88(2), 96‑102.
  2. Endometriosis vs. Fibroids, online: https://www.verywellhealth.com/endometriosis-vs-fibroids-7480737#:~:text=Fibroids%20are%20noncancerous%20%28benign%29%20tumors,are%20not%20the%20same%20conditions, dostęp: 17.09.24. 
  3. Bednarowska-Flisiak A., i in., Endometrioza – co nowego?, PRZEGLĄD MENOPAUZALNY 2/2004.
  4. Dańda A., Buks J., Mięśniaki macicy – przyczyny, diagnostyka, leczenie – przegląd literatury, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu, Nr 4 (37) 2013.
  5. Woźniak S., i in., Farmakoterapia mięśniaków macicy, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017, tom 2, nr 2.