Endometrioza to przewlekła choroba, która dotyka od 6% do 15% kobiet na całym świecie. Choć występuje głównie u kobiet w wieku rozrodczym, zdarza się także u młodzieży oraz około 3% kobiet po menopauzie. Wśród pacjentek zmagających się z problemami z zajściem w ciążę, endometrioza jest diagnozowana znacznie częściej – aż w 35-50% przypadków. Choroba ta często wiąże się z bolesnymi i uciążliwymi objawami, takimi jak nawracające bóle podbrzusza, bolesne miesiączkowanie czy dyskomfort podczas współżycia. Dolegliwości bólowe mogą nasilać się wraz z rozwojem choroby, znacząco obniżając komfort życia. Jakie są przyczyny trudności z zajściem w ciążę u kobiet z endometriozą? Czy diagnoza tej choroby zawsze oznacza niepłodność? Zapraszamy do lektury!
Czym jest endometrioza i jakie są jej objawy?
Endometrioza to występowanie błony śluzowej trzonu macicy poza jej naturalnym umiejscowieniem. Objawia się nawracającymi bólami w podbrzuszu, bolesnymi miesiączkami, dyspareunią (dyskomfortem podczas współżycia) oraz trudnościami z zajściem w ciążę. Wraz z postępem choroby dolegliwości mogą się nasilać, prowadząc do chronicznego bólu w obrębie miednicy. Dodatkowo u pacjentek mogą występować bóle i krwawienia podczas oddawania moczu lub stolca, a także promieniowanie bólu do uda. W wielu przypadkach endometrioza przebiega bezobjawowo i bywa wykrywana dopiero podczas innych badań.
Podczas badania fizykalnego charakterystyczne są skrócenie więzadeł krzyżowo-macicznych, ich bolesność oraz obecność guzków w obrębie tych struktur i przegrody odbytniczo-pochwowej. W procesie diagnostycznym należy wykluczyć inne schorzenia, takie jak zapalenie lub guzy przydatków, zapalenie wyrostka robaczkowego, choroby układu moczowego i pokarmowego, a także zaburzenia o podłożu psychiatrycznym.
Diagnostyka i leczenie endometriozy
Obecnie laparoskopia nie jest już złotym standardem diagnostyki endometriozy! Istnieją nieinwazyjne narzędzia, które pozwalają zidentyfikować czy pacjentka cierpi na endometriozę, czy też nie. Endometriozę diagnozuje się przez:
- wywiad z pacjentką,
- ocenę kliniczną,
- badanie obrazowe.
Leczenie endometriozy obejmuje:
- Farmakoterapię – stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych oraz terapii hormonalnej, mającej na celu redukcję poziomu estrogenów (np. progestageny czy antykoncepcja dwuskładnikowa).
- Chirurgię – operacje mogą mieć charakter oszczędzający (usuwanie ognisk chorobowych) lub radykalny, w zależności od stanu pacjentki.
- Leczenie uzupełniające – odpowiednio dobrana dieta i zdrowy tryb życia, fizjoterapia, które mogą wspierać proces terapeutyczny. Nierzadko ważne jest także wsparcie psychologiczne.
Znaczenie indywidualnego podejścia
Rodzaj terapii powinien być dostosowany do wieku pacjentki, planów dotyczących macierzyństwa, nasilenia objawów oraz postaci choroby. Leczenie zaawansowanej endometriozy najlepiej prowadzić w wyspecjalizowanych ośrodkach medycznych, które dysponują odpowiednim zapleczem technicznym oraz umożliwiają interdyscyplinarne podejście do pacjentki.
Endometrioza a płodność – co warto wiedzieć?
Endometrioza jest główną przyczyną niepłodności oraz najczęściej występującym źródłem przewlekłego bólu w okolicy miednicy u kobiet w wieku rozrodczym. Szacuje się, że dotyka ona od 6 do 15% populacji kobiet, a w grupie pacjentek zmagających się z niepłodnością odsetek ten wzrasta do 20-50%.
Jak endometrioza wpływa na płodność?
Zmiany w anatomii miednicy
Endometrioza może powodować bliznowacenie i tworzenie zrostów narządów, które mogą mechanicznie utrudniać zajście w ciążę. Te zmiany mogą blokować swobodny przepływ plemników przez jajowody, zakłócać wychwyt komórki jajowej oraz jej transport przez jajowód.
Zaburzenia owulacji
Schorzenie to często wiąże się z zaburzeniami hormonalnymi, które wpływają na regularność owulacji. Endometrioza może również prowadzić do problemów z pękaniem pęcherzyka dominującego w jajniku, co uniemożliwia uwolnienie komórki jajowej. Brak regularnej owulacji zmniejsza szanse na naturalne zajście w ciążę.
Pogorszenie jakości komórek jajowych
Badania sugerują, że endometrioza może negatywnie wpływać na jakość komórek jajowych, co może utrudniać zapłodnienie oraz zwiększać ryzyko poronień.
Przewlekły stan zapalny
Endometrioza wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym w miednicy, co wpływa na ograniczoną odpowiedź jajników na stymulację farmakologiczną, zmniejsza liczbę zdolnych do zapłodnienia komórek jajowych, obniża ruchliwość plemników i może je uszkadzać. Dodatkowo proces implantacji zarodka może być zaburzony, co zwiększa ryzyko poronień.
Endometrioza a zajście w ciążę – czy to możliwe?
Badania pokazują, że u kobiet poniżej 35. roku życia zmagających się z endometriozą ryzyko niepłodności jest dwukrotnie wyższe. Im bardziej zaawansowana jest choroba, tym trudniejsze staje się zajście w ciążę. Przy III i IV stopniu zaawansowania, w przypadku trudności z zajściem w ciążę zalecane jest zastosowanie metod wspomaganego rozrodu.
Należy jednak podkreślić, że endometrioza nie wyklucza możliwości naturalnego poczęcia. Największe szanse na ciążę pojawiają się w pierwszych miesiącach po operacyjnym usunięciu zrostów.
Jakie są dostępne metody leczenia i wsparcia?
Farmakoterapia
Leczenie endometriozy często opiera się na stosowaniu leków hormonalnych, takich jak tabletki antykoncepcyjne, preparaty progestagenowe czy analogi i antagoniści GnRH. Niestety, te terapie uniemożliwiają równoczesne zajście w ciążę, ponieważ hamują owulację. Mimo to skutecznie łagodzą dolegliwości bólowe. W przypadku intensywnych objawów bólowych zaleca się dodatkowe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Interwencje chirurgiczne
W przypadku bardziej zaawansowanej endometriozy zabiegi chirurgiczne mogą być konieczne, aby usunąć ogniska choroby i zrosty. Tego rodzaju leczenie może poprawić funkcjonowanie jajników i jajowodów oraz zwiększyć szanse na zajście w ciążę. Warto jednak pamiętać, że operacja usunięcia torbieli endometrialnych nie zawsze zwiększa szanse na ciążę, a jednocześnie może zmniejszyć liczbę dostępnych komórek jajowych, zwłaszcza przy dużych, obustronnych torbielach lub w przypadku nawrotu choroby. W takich sytuacjach, przed zabiegiem warto omówić z lekarzem możliwość zabezpieczenia płodności poprzez pobranie komórek jajowych.
Wspomaganie płodności
W zależności od stopnia zaawansowania choroby i indywidualnych potrzeb pacjentki, dostępne są różne metody wspomagania płodności. Obejmują one stymulację owulacji z inseminacją domaciczną (IUI) lub zapłodnienie pozaustrojowe (IVF).
Regularne konsultacje z ekspertami
Istotnym elementem leczenia jest systematyczne konsultowanie się z ginekologiem specjalizującym się w leczeniu endometriozy. Współpraca z doświadczonym zespołem medycznym pozwala na opracowanie indywidualnego planu leczenia, dopasowanego do potrzeb pacjentki.
Podsumowując, endometrioza to złożona choroba, która może wpływać na płodność oraz jakość życia kobiet w wieku rozrodczym. Dzięki odpowiedniemu leczeniu farmakologicznemu, chirurgicznemu, dietoteriapii, w tym przy wsparciu suplementami możliwe jest złagodzenie objawów oraz zwiększenie szans na zajście w ciążę. Istotne znaczenie ma indywidualne podejście do pacjentki oraz współpraca ze specjalistami, co pozwala skutecznie zarządzać tą wymagającą chorobą.
Bibliografia
- Wpływ endometriozy na płodność – Informacje dla pacjentek, online: https://endometrioza.abm.gov.pl/end/blog/2798,Wplyw-endometriozy-na-plodnosc-Informacje-dla-pacjentek.html, dostęp: 27.01.25.
- Adamaczyk M., i in., OCENA WPŁYWU DYSFUNKCJI ENDOMETRIUM NA ZABURZENIE PROCESU IMPLANTACJI U KOBIET Z NIEPŁODNOŚCIĄ I ENDOMETRIOZĄ, POSTĘPY BIOLOGII KOMÓRKI TOM 48 2021 NR 3 (185–196).
- Basta A., i in., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące diagnostyki i metod leczenia endometriozy, Ginekologia Polska Nr 11/2012.
- Szyłło K., Górski J., Endometrioza – rozpoznanie, leczenie według współczesnych rekomendacji, Przegląd menoauzalny 6/2011.
Autorem tekstu jest: Dietetyczka dr Anna Pasternak – Winiarska
