Endometrioza to jedna z najbardziej tajemniczych, a jednocześnie najczęściej diagnozowanych chorób dotykających kobiet w wieku rozrodczym. Jej częstotliwość występowania pozostaje trudna do określenia, ponieważ wiele pacjentek przez długi czas nie odczuwa żadnych objawów. Niestety, u większości kobiet endometrioza wiąże się z silnym bólem, który może utrudniać codzienne funkcjonowanie. Najczęstszą dolegliwością są bolesne miesiączki, które mogą pojawiać się już w okresie dojrzewania, a z czasem przybierać na sile. Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak rozpoznać endometriozę, jakie są jej przyczyny oraz jak skutecznie łagodzić objawy – zapraszamy do lektury artykułu!
Czym jest endometrioza?
Endometrioza definiowana jest jako obecność błony śluzowej macicy wraz ze zrębem poza jej fizjologiczną lokalizacją, czyli jamą macicy. Jest to choroba powszechnie występująca u kobiet w wieku rozrodczym, dotykająca od 10 do 15% populacji. Wśród pacjentek zmagających się z niepłodnością jej obecność stwierdza się znacznie częściej – nawet u 50% przypadków. U większości kobiet pierwsze symptomy pojawiają się jeszcze przed ukończeniem 20. roku życia.Ze względu na niespecyficzny charakter dolegliwości proces rozpoznania endometriozy jest najczęściej opóźniony, co naraża pacjentki na długie lata cierpienia bez diagnozy i celowanej pomocy.
Endometrioza może prowadzić do niepłodności na skutek zaburzenia prawidłowej anatomii miednicy oraz zmian w mikrośrodowisku jajowodów i narządów miednicy mniejszej. Wpływa to na proces dojrzewania komórek jajowych, rozwój zarodka oraz jego implantację, co może zdarzać się nawet w łagodnych postaciach choroby.
Ale endometrioza to nie tylko problemy z płodnością. Fakt nnajczęściej zmiany rozwijają się w obrębie otrzewnej zatoki Douglasa, załamka pęcherzowo-macicznego, jajników, więzadeł krzyżowo-macicznych, macicy, przegrody odbytniczo-pochwowej oraz jajowodów. Zdarza się jednak, że ogniska chorobowe występują także w bardziej odległych lokalizacjach, takich jak blizny po cesarskim cięciu, jelita, płuca, a nawet mózg dając nierzadko bardzo uciążliwe objawy i niestety jeszcze bardziej pogarszając jakość życia.
Jakie są najczęstsze przyczyny endometriozy?
Dokładne przyczyny endometriozy wciąż nie zostały w pełni wyjaśnione. Wśród potencjalnych czynników prowadzących do jej rozwoju wymienia się predyspozycje genetyczne, wpływ środowiska, mechanizmy epigenetyczne, zaburzenia autoimmunologiczne oraz reakcje alergiczne. Najczęściej wspominaną hipotezą dotyczącą powstawania tej choroby jest teoria miesiączki wstecznej, zgodnie z którą komórki endometrium przedostają się przez jajowody do jamy otrzewnej, gdzie osiadają i zaczynają się rozwijać.
Leczenie endometriozy zwykle opiera się na terapii hormonalnej i przeciwbólowe (stosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych). Głównym aspektem terapii jest również regulacja gospodarki hormonalnej, mająca na celu obniżenie poziomu estrogenów w organizmie. W tym celu najczęściej wykorzystuje się progestageny lub dwuskładnikowe preparaty antykoncepcyjne. W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczna może być interwencja chirurgiczna.
Objawy endometriozy – na co zwrócić uwagę?
Endometrioza objawia się przede wszystkim bólem, który może występować w różnych miejscach i z różnym natężeniem.
Endometrioza a ból – nie tylko menstruacyjny
Endometrioza często powoduje silne dolegliwości bólowe, które początkowo występują sporadycznie, jednak wraz z rozwojem choroby mogą przekształcić się w przewlekły i uporczywy problem. Charakteryzują ją przedłużające się i wyjątkowo bolesne miesiączki, dyskomfort lub ból podczas współżycia, przewlekłe dolegliwości bólowe w okolicy miednicy, ból towarzyszący oddawaniu moczu lub wypróżnianiu, częste wzdęcia oraz uczucie nudności, a także trudności z zajściem w ciążę.
Przyczyną tych dolegliwości jest zarówno uwrażliwienie nerwów na skitek toczącego się stanu zapalnego jak i powstawanie zrostów w wyniku przewlekłego stanu zapalnego, gromadzenie się elementów morfotycznych krwi w ogniskach endometriozy oraz naciekanie włókien nerwowych, co prowadzi do silnego bólu.
Endometrioza a ciąża – czy to możliwe?
Rozpoznanie endometriozy nie zawsze oznaczać będzie problemy z płodnością. Szacuje się, że około 30% kobiet dotkniętych tą chorobą może mieć trudności z zajściem w ciążę, a stopień nasilenia endometriozy ma istotny wpływ na szanse poczęcia. Im bardziej zaawansowana postać choroby, tym mniejsze prawdopodobieństwo naturalnego zapłodnienia. Badania wskazują, że u kobiet poniżej 35. roku życia cierpiących na endometriozę ryzyko niepłodności jest dwukrotnie wyższe. W przypadkach III i IV stopnia zaawansowania, gdy występują trudności z zajściem w ciążę, zaleca się rozważenie metod wspomaganego rozrodu.
Należy jednak pamiętać, że endometrioza nie wyklucza możliwości naturalnego poczęcia – największe szanse na sukces pojawiają się w pierwszych miesiącach po chirurgicznym usunięciu zrostów, podczas zabiegu uwzględniającego plany macierzyńskie. .
Łagodzenie dolegliwości bólowych przy endometriozie
Skuteczne zarządzanie bólem to ważny element terapii endometriozy. Oprócz leczenia farmakologicznego stosuje się leczenie uzupełniające w postaci dietoterapii i fozjoterapii. W przypadku dietoterapii jest to dieta przeciwzapalna, a w niej substancje o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym, które mogą wspomagać organizm w walce z przewlekłym stanem zapalnym i jego efektem: bólem. Wśród takich najskuteczniejszych składników wymienia się resweratrol, czyli naturalny związek, który najczęściej kojarzony jest z czerwonym winem i winogronami. Wyniki badań klinicznych sugerują, że suplementacja resweratrolem w ilości 30 mg dziennie może mieć pozytywny wpływ na łagodzenie bólu u kobiet cierpiących na endometriozę. Połączenie resweratrolu z terapią hormonalną, taką jak doustna antykoncepcja, przyczynia się do skuteczniejszego zmniejszenia bólu w okolicy miednicy w trakcie menstruacji. Na poziomie komórkowym resweratrol działa nie tylko przeciwutlenijąco i przeciwzapalnie, ale także wpływa na ograniczenie podziałówk komórek endometrialnych, co ma znaczenie dla ograniczenia rozrostu ognisk endometriozy.
N-acetylocysteina i kwasy tłuszczowe Omega-3
N-acetylocysteina (NAC), znana ze swoich właściwości antyoksydacyjnych i mukolitycznych, również wykazuje obiecujące rezultaty w terapii endometriozy, głównie ze względu na swoje niezawodne działanie przeciwutleniające. Badania pokazują, że NAC nie tylko łagodzi ból menstruacyjny i zmniejsza dyskomfort odczuwany podczas stosunków seksualnych (tzw. dyspareunia), ale także ogranicza konieczność sięgania po środki przeciwbólowe, co bezpośrednio przekłada się na zarówno poprawę jakości życia pacjentek oraz zmniejszenie skutkó ubocznych po NLPZ.
Kwasy tłuszczowe Omega-3, znane ze swoich silnych właściwości przeciwzapalnych, mogą odgrywać ochronną rolę w przebiegu endometriozy. Badania wykazały, że suplementacja olejem rybim, źródłem kwasu dokozaheksaenowego (DHA) może istotnie obniżyć intensywność bólu menstruacyjnego. Dodatkowo witamina B6 wspomaga regulację gospodarki hormonalnej, w tym poziomu estrogenów, co ma znaczenie w kontekście łagodzenia objawów endometriozy.
Podsumowując, endometrioza wciąż stanowi wyzwanie zarówno dla medycyny, jak i kobiet, które zmagają się z jej objawami. Choć jej przyczyny nie są do końca poznane, wiadomo, że może powodować silny ból, trudności z zajściem w ciążę i znacząco obniżać jakość życia. Na szczęście, dzięki coraz lepszym metodom diagnostycznym i nowoczesnym sposobom holistycznego leczenia możliwe jest skuteczne łagodzenie jej objawów. Wczesna diagnoza oraz odpowiednie podejście terapeutyczne mogą pomóc pacjentkom ustabilizować sytuację zdrowia i poprawić jakość życia.
Bibliografia:
1. Kwiatkowski P., i in., Endometrioza – Patogeneza, diagnostyka i leczenie, Journal of Education, Health and Sport, 2023, vol. 13, no. 3, pp.302-308.
2. Kędzia M., Wpływ endometriozy na płodność – Informacje dla pacjentek.
3. Kostecka A., Endometrioza wymaga planu na całe życie, online: https://www.termedia.pl/ginekologia/Endometrioza-wymaga-planu-na-cale-zycie,30671.html, dostęp: 03.03.25.
4. Szyłło K., Górski J., Endometrioza – rozpoznanie, leczenie wed³ug wspó³czesnych rekomendacji, Przegląd Menopauzalny 2011; 6: 464–468.
5. pacjent.gov.pl., Dieta w endometriozie, online: https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/dieta-w-endometriozie, dostęp: 03.03.25.
